COVID-19 hastalarında birincil veya ikincil sebeplere bağlı olarak akut miyokardiyal hasar, miyokardit ve aritmi gibi kardiyovasküler komplikasyonlar gelişebilir. Hastaların %31’inde Akut Solunum Sıkıntısı Sendromu (ARDS) görülebilir. Erkek cinsiyet, komorbidite, lenfopeni ve yüksek C-reaktif protein değerleri prognozu kötü etkileyen faktörlerdir. Ekstrakorporeal membran oksijenizasyonu (ECMO) ya da ekstrakorporeal yaşam desteği pnömoni sonucu görülen ARDS tedavisinde kullanılan etkin tedavi yöntemidir. ECMO vücuttan kanı alıp oksijenatör membran yardımıyla oksijen ve karbondioksit devridaimini yaparak oksijenden zengin olan kanı tekrar bir başka kanül vasıtasıyla hastaya verir. Oksijenize kan dolaşıma ven aracılığı ile verildiğinde solunum desteği; arter aracılığı ile verildiğinde kardiyopulmoner destek sağlamaktadır. 2009 senesinde İnfluenza A pandemisinde ARDS gelişen 68 hastada ECMO kullanımı ile mortalite %21 olarak bildirilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü COVID-19 sebepli ARDS oluşan hastalarda koruyucu ventilasyona rağmen dirençli hipoksemi durumunda ECMO kullanımını önermiştir.
COVID-19 pandemisinde ECMO uygulaması ilk tercih edilecek tedavi yöntemlerinden olmayıp kısıtlı endikasyonlarla önerilmektedir.
ECMO’da Hasta Takibi:
Hastalar negatif basınçlı odalarda takip edilmelidir. Hemşirelik süreci hastalığın iyileşmesinde temeli oluşturmaktadır. Sürecin yönetiminde kardiyopulmoner baypas teknisyeni bulunmalı, periyodik olarak hastanın yanına girerek düzenli takibini sağlamalıdır. ECMO gerektiren normal hastalarda tesadüfen COVID-19 testi pozitif saptanırsa, hastanın semptomları izlenmeli, viral açıdan kritik hastalık saptanmaz ise eski protokole uygun olarak ECMO desteğine devam edilmelidir.
ECMO için aday kabul edilen hastaların temel laboratuvar değerleri gözden geçirilmelidir. Bu testler tam kan sayımı, protrombin zamanı, aktive parsiyel tromboplastin zamanı, fibrinojen, D-dimer, etkinleştirilmiş pıhtılaşma zamanı (ACT), antitrombin aktivitesini içermelidir. Hastada koagülopati varlığında müdahale edilmelidir. COVID-19 hastalarında tromboza eğilim saptanmıştır. Tromboza eğilim ECMO esnasında kanüllerde tıkanıklık riskini artırır. Bu nedenle standart antikoagülasyon parametreleri yakından takip edilmelidir. ECMO’da en sık kullanılan antikoagülan unfraksiyone heparindir (UFH). ECMO uygulanırken prime sırasında elektif olgularda taze donmuş plazma ve eritrosit kullanılabilir. Eritrosit ile prime yapılırken 50-100 ünite UFH eklenir, acil olgularda kristalloid ile prime yapılabilir. Erişkinlerde kanülasyon sırasında bolus olarak 100 ünite/kg UFH yapılır ve sürekli infüzyon ile ACT 180-220 saniye arasında tutulacak şekilde takip edilir. Takiplerde 2-4 saat aralıklarla kan alınması gereklidir. Bu nedenle temas riskini azaltmak için COVID-19 hastalarında antikoagülan olarak düşük molekül ağırlıklı heparin de kullanılabilir.
ECMO kardiyopulmoner sistemin bir modifikasyonudur. Akciğerlerin bozulmuş solunum fonksiyonlarının yerini alır. Akciğer fonksiyonlarını korur, olumsuz ARDS etkilerini azaltır.
Kaynakça:
- Zhou F, Yu T, Du R, Fan G, Liu Y, Liu Z, Xiang J, Wang Y, Song B, Gu X, Guan L, Wei Y, Li H, Wu X, Xu J, Tu S, Zhang Y, Chen H. Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study. Lancet. 2020;395:1054-1062.
- Zhang J, Yu M, Tong S, Liu LY, Tangc LV. Predictive factors for disease progression in hospitalized patients with Coronavirus Disease 2019 in Wuhan, China. J Clin Virol. 2020;127:104392.
- Organization WH. Clinical management of severe acute respiratory infection when novel coronavirus (2019-nCoV) infection is suspected: interim guidance. 2020. World Health Organization. http://www.pimr.pl/index.php/issues/2020-vol16-no-1/clinical-management-of-severe-acute-respiratoryinfection-sari-when-covid-19-disease-is-suspected-interimguidance?aid=1463
- MacLaren G, Fisher D, Brodie D. Preparing for the most critically ill patients with COVID-19: the potential role of extracorporeal membrane oxygenation. JAMA. 2020;323:1245-1246.
- Danzi GB, Loffi M, Galeazzi G, Gherbesi E. Acute pulmonary embolism and COVID-19 pneumonia: a random association? Eur Heart J. 2020;41:1858.
