Bu yazı görevini tüm varlığı ile icra eden, kendini adayan, adının önünde taşıdığı hemşire sıfatı ile gurur duyan ve her koşulda mesleğinin ilkelerine saygı duyan, mesleğiyle kendini güçlü hisseden tüm hemşirelere adanmıştır.
Modern hemşirelik Florence Nightingale tarafından atılan öncü adımlar ile başlamış oldu. Doğum günü olarak bilinen 12 Mayıs, tüm dünyada ‘Hemşireler Günü’ kabul edilerek, 12-18 Mayıs haftasında mesleki farkındalık yaratmak adına ‘Hemşirelik Haftası’ olarak kutlanıyor. WHO 2020 yılını, Florence Nightingale’nin 200. yaş günü şerefine ‘Hemşire ve Ebe Yılı’ olarak ilan etti. Nursing now temasıyla taçlandırılan bu yıl, tüm hemşirelik otoriteleri farklı etkinlikler planlamıştı. Fakat maalesef tüm dünya, bir salgın ile savaşmaya başladı.
Pek çoğumuzun her gün mesleğe tabi olarak yaptığı işlemler gün yüzüne çıktı. Haber oldu. Elbette tüm insanlığın hemşirelik mesleğinin ‘modern ilkeler ışığında’, ‘bilimsel bilgi dayanağı ile’, ‘tam bir adanmışlık ile’, ‘lisans düzeyinde’ ve ‘çeşitli bilimsel roller çerçevesinde’ gerçekleştirildiğini artık bilmeli. Bilmekten öte içine sindirerek bunu kabul etmeli. Bu bir türlü kabul edilmeyen süreç ile birlikte, aslında pandemi sürecinde mesleği icra etmek konusunda bizler bu sürece yabancı değiliz. Sadece ‘koronavirüs’ değil, pek çok bakteri ve virüs etkeni ile savaşmaktayız.
Ekipte hemşireler olarak değil, tüm sağlık profesyonelleri olarak normal şartların dışında çalışıyoruz. ‘Ama bu sizin mesleğiniz zaten’ , ‘parasını alıyorsunuz’ serzenişlerini duyar gibiyim. Her insan gibi bizlerin de hayatını idame ettirmek üzere seçtiği bir meslek var. Gururla söylüyorum bunun adı ‘hemşirelik’. Elbette ki karşılığında maddi kazanç sağlıyoruz, her meslekte olduğu gibi. Bizler işimizin ne olduğunu bilerek seçimler yaptık. (Burada mesleğin onuruna yakışmayan davranış ve yönelimlerde bulunanları ayrı tutuyorum. Bizzat yaptığım akademik çalışmalarda atanma garantisi ile gelenler, her krizde kendi anlayışlarını belli ederek, farklı renklere bürünmekteler.) Fakat sanki yoldan geçerken mesleğin üniformasını giymişiz,sanki hiç emek harcamamışız gibi tavırlarla sıkça karşılaştığımız, mesleki otonomimize sürekli hakarete maruz kaldığımız için zaman zaman yaptıklarımızı dile getirmek mecburiyetinde bırakılıyoruz.
Yaptığımız işin içeriğini biz çok iyi biliyoruz, ama mesleği icra etmeyenler bilmiyorlar. Mesleğin anahtar noktalarını bilmenizi beklemiyoruz. Ama izin verin anlaşılmayan rollerimizi bir kez de ben anlatayım.
Hemşirelik mesleği bilimsel temeller üzerine oturtulmuş, modern ve kendi başına bir meslektir. Bağımsız bir sağlık profesyonelidir. Kimsenin yardımcısı değil, bir ekibin üyesidir. Bu nedenle mevcut sağlık sistemi içerisinde bağımlı ve bağımsız rolleri vardır. Şimdi bizlerin çok iyi bildiği rollerimizi, bir kez daha sahiplenerek sizlere açıklamak isterim.
Hemşirelik Mesleğinin Rolleri
1.Bakım verici rolü: Hemşirenin temel rolü bakımdır ve iyileşme süresi boyunca hastanın yeniden sağlığını kazanması için yardımcı olur. Bakım verici rol, hemşirelik rolleri arasında hemşirelerin en bağımsız oldukları roldür. Bu rolü gerçekleştirmek için meslek ekibinden kimseden izin, direktif almadan hastasının ihtiyaçları doğrultusunda, mahremiyetini koruyarak rolünü yerine getirir.Bakım verici rolünde hemşire, sağlığı geliştirmek için hastanın bio-psiko-sosyo-kültürel olarak ihtiyaçlarını belirler ve hastalık sürecine özel bakım planı oluşturup uygulayarak iyilik durumunu yeniden kazanmasını sağlar. Sorumluluğunu aldığımız tüm hastalarımızın bakım sorumluluğu hemşire olarak bizi aittir.
- Eğitici rolü: Hemşirenin sahip olduğu kanıta ve bilimsel bilgiye dayalı sağlık ve hastalık konularında eğitici görevi vardır. Bu hemşirenin bağımsız rollerindendir. Eğitici rolü sadece hasta değil tüm toplumla ilgilidir. Hemşire birey, aile ve toplumun sağlığını korumak ve geliştirmek, doğru sağlık davranışını kazandırma ve geliştirme konularında planlı eğitim verir. Gerekirse hastayı yeni yaşam biçimine yönlendirecek şekilde eğitir ve hastanın bu yeni yaşam biçimini anlayıp anlamadığını kontrol eder. Hemşire toplumun yanı sıra meslek adaylarını, meslektaşlarını ve sağlık personelinin eğitimini de üstlenir. Bizler klinikte ve akademide, yeri geldiğinde günlük hayatımızda, pandemi,deprem vb. süreçlerde toplumu bilgilendirmek ve eğitmek görevini üstlenmiş durumdayız.
- Araştırıcı Rolü: Hemşire, hastanın bütüncül bakımını yaparken hastayı daha iyi duruma getirebilmek için araştırmalar yapar. Yaptığı araştırmalar sonucunda bakımı uygular ve değerlendirir. Bunu sadece akademisyenler değil klinik hemşireler de yapar. Hemşirelik araştırmaları hastaya verilen hizmet kalitesini ve mesleğin bilimsel etkinliğini arttırır. Her konuda güncel literatürü takip etmek ve mesleğine bunu uygulamak hemşirenin bağımsız rollerindendir. Bizler toplumda var olan sağlık problemlerini, sağlıkta iyilik halini sürdürmeyi ve yeni gelişen krizlerde güncel bilgileri araştırarak öğrenmeyi mesleğimizin temel görevlerinden biri saymaktayız.
4.Yönetici Rolü: Hemşirelerin yönetici rolü öncelikle hastasının bakımının yönetilmesini kapsasa da içeriğinde eğitim etkinlikleri, iletişim ve kliniğin işleyişinin yönetilmesi de bulunmaktadır. Hemşire uygulama ortamındaki kaynakları yönetir, bireysel kaynakların etkili kullanılmasını sağlar, aktiviteleri koordine eder ve sağlık kurumunu bireye, bireyi de kurumuna karşı temsil eder. Bunlara ek olarak sağlık ile ilgili kurumlarda ve sağlık eğitim kurumlarında hemşirelik hizmetlerini ve eğitimini yönetir. Tüm hemşireler iyi yönetici becerilerine sahip olmalıdır.
5.Karar Verici Rolü: Hemşireler bakım planını veya tedaviyi programlarken kritik düşünerek hastanın tıbbi durumunu, ailenin beklentisi ve olanaklarını, sağlık ekibinin görüşünü dikkate almalı ve karar verme becerisini kullanmalıdır. Karar verici rol her ne kadar hemşirenin bağımsız rolleri arasında yer alsa da bakım planına karar verirken hasta ve ailesini de dâhil etmelidir.
6.Savunucu Rolü: Hemşire, hasta savunucu rolünde, hastayı yapılacak her işlem ile ilgili bilgilendirir ve onam alır, karar vermesinde yardım eder, hastanın kendisini ifade etmesine ve haklarının korunmasına yardım eder. Hastaya fiziksel ve psikososyal olarak güvenli bir ortam sağlar ve hastaya yönelik cinsel kötüye kullanım varsa önler. Sağlık personelinin hastanın çıkarları için çalışmasını içerir. Temelinde insan hakları ve hasta hakları vardır ve etik değerlerle yakından ilişkilidir.
- İletişim ve Koordinatörlük Rolü:Hemşire hasta ve ailesini anlamak, onların kendini iyi hissetmesini sağlamak ve bakım ve tedavi sürecinde hastanın gereksinimlerini karşılayabilmek için iletişim becerilerini iyi kullanması çok önemlidir. Hemşire hasta ve ailesinin yanı sıra diğer sağlık profesyonelleri, meslektaşları, hemşirelik, tıp ve diğer sağlık mesleklerinin öğrencileri ile sürekli iletişim halinde olup koordinasyonu sağladığı için iyi iletişim becerisine sahip olması gereklidir.
- Rehabilite Edici Rolü:Rehabilitasyon, doğuştan ya da sonradan hastalık, kaza ya da yaralanma nedeniyle bir kısım yeteneklerini kaybetmiş bireyi tıbbi, psikolojik, sosyal ve mesleki yönlerden mümkün olan en iyi düzeye ulaştırarak kendine, ailesine, topluma daha yararlı olmasını sağlamayı amaçlayan, onun geride kalan potansiyelini en üst düzeye çıkaran tedavi ve eğitim sürecidir. Hemşire olumlu iletişim kurma, iyi bir dinleyici olma becerisine sahip olup aile üyelerinin endişelerine duyarlılık göstermeli ve hastanın fonksiyonel durumunu değerlendirme yoluyla ailenin ve hastanın sorunlarını saptayabilmeli, çözümleyebilmeli ve endişelerini gidermeye yardım etmelidir. Bireyin var olan potansiyelini en üst düzeye çıkarmak için hem aileye hem de hasta bireye eğitim vermelidir. Hemşire rehabilite edici rolünde iyi ve olumlu iletişim kurabilmeli, iyi bir danışman ve eğitmen olmalıdır.
- Rahatlatıcı Rolü:Rahatlatıcı rolü doğrultusunda hemşire tedavi ve bakımı programlayıp uygularken hastanın gereksinimlerini saptayarak uygulama yapar özellikle gereksinimlerini kendi karşılayamayan bireylerin gereksinimlerini karşılayarak rahatlamasını sağlar. Uzun süre hastanede yatan hastalar için kendilerini en iyi hissedecekleri ortam yaratılmalıdır ancak bu yürütülen etkinliklerde karar alma bazen hemşireye bazen kuruma bazen de diğer ekip üyelerine ait olabilir.
10.Tedavi Edici Rolü: Tedavi edici rol hemşirelerin bağımlı rolleri arasındadır. Hemşire doktor tarafından belirlenen tedavinin uygulanmasından sorumludurlar. Ancak bazı sertifika programlarına katılan hemşirelerin kendi uzmanlık alanlarında bağımsız rolleri de vardır. Örneğin sıcak soğuk uygulamalar, masajlar, solunum egzersizleri, postural drenaj gibi bazı tedavi işlemlerinde hemşireler kendileri karar verebilirler. Bazı ülkelerde de uzman hemşirelerin belirlenen bir kısım ilacı hastanın tanısını hekim tarafından konulduktan sonra ve yine hekim denetiminde yazdığı bilinmektedir.
11.Kariyer Geliştirici Rolü: Hemşirelerin kariyer geliştirme rolü bağımsız bir hemşirelik rolüdür. Hasta/ sağlıklı bireye en iyi bakımı ve tedaviyi vermek için mesleki uygulamalar ile ilgili kendilerini ve kariyerlerini sürekli geliştirmelidirler. Kariyer geliştirici rolün hemşirelik mesleğine pozisyon, statü, prestij, yetki, güç ve bağımsızlık kazandırması açısından önemi büyüktür. Hemşire bu rolüyle çalışmalar yaparak yasal ve idari düzenlemeleri etki yapabilir ve toplumdaki hemşire algısını olumlu hale getirebilir.
12.Özerk ve Sorumluluk Sahibi Olma Rolü: Özerklik bir mesleğin belirlenmiş yetkileri ve sorumlulukları dâhilinde mesleki uygulamalarla ilgili kararları alırken kendi insiyatifleriyle almalarıdır. Sorumluluk ise bir işi üstlenmektir. Kurumsal işleyişteki problemler, yeterli hemşirelik kadrosu verilmeyişi veya hemşirelerin eğitim düzeyindeki farklılıklarına rağmen aynı yetkilere sahip olmaları özerklik çatışmalarına sebep olabilmektedir.
13.Danışman Rolü: Hemşire danışman rolü doğrultusunda birey, aile ve toplumun sağlığını koruma ve geliştirme, yaşam kalitesini arttırma, hastalığa bağlı sorunlar ile baş etme ile ilgili kendi olanaklarını, kaynaklarını tanımaları ve kullanmaları konusunda danışmanlık etmektedir. Bu rol aynı zamanda iletişimci ve eğitimci rollerini de içinde barındıran bağımsız bir roldür.
Hemşire Olmak Üzerine
Hemşirelik mesleğinden söz edilirken ‘bakım verme’ terimi sıkça karşımıza çıkar. Bu ifadeden üstünkörü sadece temizlik amacıyla bakım vermek anlaşılmamalıdır. Burada bir insanın gereksinimlerini maksimum düzeyde karşılamak ve hastalık çizgisinden sağlık çizgisine yükseltmek kastedilmektedir. En temel düzeyde annelik eğitiminden, ölümle yaşam arasındaki en kritik hastaya kadar her bireyin çeşitli bakım ihtiyaçları bulunmaktadır. Mevcut yasalarla tüm dünyada hemşirelik mesleğine bu haklar verilmiştir.
Ülkemizde hemşirelik mesleği denilince akla gelenler yıllardır hepimizin suyunu bulandırıp durmakta. Yıllardır icra edilen bir mesleğin yasal haklarının eksik verilemesi, ekonomik olarak haksız dağıtımlar, mesleğin eğitiminin lisans düzeyine 21 yüzyılda zorla getirilmesi, yasal süreçlerde ve politika düzeyinde savunucuların bulunmaması, akademisyenleri klinikte çalışmaktan 657 sayılı kanun ile men ederek yapılan haksızlıklar gibi pek çok sorun var. Bu sorunları oturup sağlamca konuşmalı ve çözümlerine girişmeliyiz.
Biraz da kendi hikayemden…
Tüm bunların ışığında, bugün mesleğimi henüz yolun çok başında genç bir akademisyen olarak icra etmeye niyet etmişken buralara kolay gelmediğimizi ifade etmek isterim.Mesleğimi ilk seçtiğimde kulağıma çalınanlara aldırmadan, hareketlerimle yıkmaya çalıştığım onlarca yargı vardı etrafımda benim de. Tercih kılavuzunda 20 tercih, hepsi hemşirelik bölümüydü. Kazandım. Hani çağımız gereği sosyal medya üzerinden ilan ederiz ya, bende ‘Hayat kurtaran ekibin bir parçası olmaya gidiyorum.’ diye yazmıştım. Yaşadığım yerde sorarlardı ‘Ne kazandın?’. Hemşirelik cevabını verdiğimde yüzlerde bir ifade; açıklaması; ay yaza yaza onu mu yazdın, biz orta zekalı biri sanıyorduk. Bir başka grup; ‘Sen Anadolu lisesi mezunu değil miydin ya?’ açıklaması; sağlık meslek lisesi okusaydın ya bari, ne bizi heyecanlandırdın? Daha mesleği yazdığım an inandığım şey, bu mesleğin lisans düzeyinde bir eğitime tabi olması gerektiğiydi.
Neyse büyük heyecanlarla üniversiteyi bitirdim. Daha 2. sınıftan beri kafama koymuşum ben bilim insanı olacağım. Lise sıralarında adımın önüne eklediğim bilimsel ünvanlar vardı. Ve olacaktı. Yüksek lisansa başladım. Herkes atanmamı sorup duruyordu tabi. Bense KPSS ye harcayacağım eforu, yabancı dile, kongrelere harcamıştım. Bu benim seçimimdi, benim eforum bu tarafa yetiyordu. Klinikte harikalar yaratacak pek çok meslektaşım devlet memuru olmak üzere emek vermişlerdi. Hepsiyle gurur duyuyorum. Bir gün bir ortamda konuşuyoruz. Birkaç kişi ‘ya sen hemşirelik bitirmedin mi? Neyin yüksek lisans yapıyorsun ki?’ Bazen bu düşünceyi yadırgadım, bazen yadırgamadım. Zira kendi içimizde bile, eğitim düzeylerinin arasında hiçbir fark olmadığına inanan ve eşitlik için birbirini kıran bir kitle varken. Verdiğim cevap baki; ‘ Hemşire bilim insanı olacağım.’ Ve bugün bu yolda ilerliyorum çok şükür. Zamanla halkın mesleğe bakış açısını kırmak üzere; ‘yanında oturduğum, beraber vakit geçirdiğim insanlara hemşirelik sadece enjeksiyon yapmak değildir, hemşirelik sadece vücut bakımı vermek değildir, hemşireler doktor yardımcısı değildir lafından öte ‘hemşireler bilimsel temelli birer sağlık profesyonelidir’ dedirtebilmek üzerine bir amaç edindim. Bugün aynı mesleği paylaşmadığım ve bizleri uzaktan tanıyan insanların düşüncelerini değiştirmek yine bizim elimizde.
Sevgili meslektaşlarım, öğrencisinden akademisyenine kadar hepinize söylüyorum bunu. Oturduğun yerden olmaz, yazarak olmaz, sadece sorun konuşarak olmaz, korkarak olmaz. İçinizden bazıları iyi hoş diyorsun da, dünyayı kurtarıyor gibi davranmasan mı acaba sen de? diyorsanız; ki olabilir; sana diyeceğim sevgili meslektaşım her insan elinden gelenin en iyisi yapmak ve dünyaya bir şeyler katmak ile yükümlüdür. Mesleği ne olursa olsun, tercih senin. Birbirimize saygı duyduğumuz, sorunları konuşmaktan ziyade insan hayatın katkı sağlamaya odaklandığımız, yaptığımız iş karşılığında hayatımızı zorla idame ettirmekten ötede hakkımızı alabildiğimiz günlere. 12 Mayıs Hemşireler Günü’ müz kutlu olsun.
Leave feedback about this
Yorum yapabilmek için giriş yapmalısınız.